W niedzielę, 7 sierpnia, już po raz trzeci zorganizowaliśmy uroczystości związane z rocznicą rozbicia więzienia przy ulicy Zamkowej w Kielcach przez oddziały Podziemia Niepodległościowego pod dowództwem kapitana Antoniego Hedy „Szarego”. Akcja miała miejsce w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku.

Tegoroczne uroczystości rozpoczęły się uroczystą Mszą Świętą odprawioną w kieleckiej Katedrze. Następnie zebrani przeszli przed dawny budynek więzienia  gdzie złożono kwiaty, a po oddaniu honorów rozwiązano poczty sztandarowe, aby ich członkowie mogli obejrzeć widowisko.

Dla zebranych przywieźliśmy prawie 500 krzeseł udostępnionych nam przez kierownictwo Hali Sportowo-Widowiskowej przy ulicy Żytniej. Ukształtowanie ulicy Zamkowej sprawiało jednak, że licznie zgromadzona publiczność (około 1500 osób) stała na dalej ustawionych krzesłach, aby lepiej widzieć samą akcję. Z tych samych powodów publiczność stała także na okolicznych murach i dachach. Brak widoczności sprawił także, że wiele osób nie widząc akcji odeszło z ulicy Zamkowej. Upalna pogoda i zaduch panujący na samej ulicy Zamkowej spowodował, że podjęliśmy decyzję o skróceniu niektórych elementów widowiska, które nie miały jednak wpływu na efektowność przekazu. Zacznijmy jednak od początku.

Tegoroczne widowisko rozpoczęło się od pieśni wykonanej na żywo przez naszego gościa Andrzeja Kołakowskiego. Następnie rozpoczął się pierwszy epizod – Okupacja Niemiecka. Przez specjalnie zbudowaną przez nas bramę na ulicę Zamkową wyprowadzeni zostali polscy żołnierze dostali się do niewoli podczas Kampanii Jesiennej 1939. Prowadzili ich żołnierze Wehrmachtu (pod dowództwem Marcina Adacha). Podczas tego epizodu opowiadaliśmy o stratach jakie ponieśliśmy podczas okupacji niemieckiej.

Drugi epizod dotyczył okupacji  sowieckiej. Miejsce żołnierzy Wehrmachtu zajęli funkcjonariusze UB i MO, którzy dokonywali aresztowań żołnierzy Podziemia Niepodległościowego. W tą niechlubną, ale niezbędną rolę wcielili się członkowie „Jodły” pod dowództwem Michała Buczyńskiego i Mariusz Terelaka. To w tym epizodzie pojawiły się zabytkowe samochody prowadzone przez Grzegorza Piskorza i Andrzeja Klimczyka. Nie brakło także najbardziej dramatycznych scen, jak rozstrzeliwania, które funkcjonariusze ci przeprowadzali na terenie więzienia.

Wreszcie nadszedł czas na scenę finałową. Na ulicy Zamkowej pojawiła się grupa uderzeniowa pod dowództwem „Szarego” (w jego rolę wcielił się Andrzej Zelga z Radomia). Ubezpieczenie przednim dowodził podczas rekonstrukcji Robert Dudek z Chęcin.  W jego skład wchodzili członkowie „Jodły” oraz nasi goście z SRH „Błyskawica” z Waksmundu koło Nowego Targu. Ubezpieczenie tylnie w całości składało się z członków GRH 16pp, którzy przyjechali do nas z Tarnowa.

Po pierwszej wymianie ognia do akcji ruszyli minierzy, którzy obrzucili więzienie granatami. W tą rolę wcielili się nasi koledzy z GRH 4pp z Kielc pod dowództwem Zbigniewa Kowalskiego.  Kiedy ich działania nie przyniosło efektów, do akcji wkroczyła sekcja PIAT (pancerzownica angielskiej konstrukcji) w skład której wchodzili Krzysztof Bąk oraz Łukasz Kukla. Ostrzał bramy także w tym przypadku nie przyniósł efektów.  Do akcji ponownie wkroczyli minierzy, którzy po założeniu ładunków wybuchowych wysadzili bramę.

„Szary” stojący na środku ulicy witał najwyższych stopniem uwolnionych więźniów. Wśród nich pułkownik Antoni Żółkiewski „Lin”, dowódca 2 Dywizji Piechoty AK,  potwornie skatowany przez funkcjonariuszy UB. Odniesiony w asyście żołnierzy z grupy uderzeniowej z terenu więzienia doczekał wolności, ale zmarł kilkanaście metrów dalej.

Widowisko zakończyło się prezentacją grup rekonstrukcyjnych. Wśród nich stanęli uczestnicy akcji z 1945 roku. W skupieniu znów wysłuchano kolejnej pieśni Andrzeja Kołakowskiego. „Rozstrzelana Armia” wycisnęła widowni łzy z oczu. Dopiero wtedy członkowie grup rekonstrukcyjnych rozdali publiczności specjalnie wydaną kartę z sylwetkami dowódców pododdziałów biorących udział w akcji oraz prawie 600 kwiatów. Kombatanci, przedstawiciele władz oraz publiczność te właśnie kwiaty samodzielnie składali pod pamiątkową tablicą.

Uroczystości zakończyło spotkanie w Pałacyku Zielińskiego gdzie odbył się koncert Andrzeja Kołakowskiego. To właśnie tam można było także obejrzeć wystawę przygotowaną przez Delegaturę Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach oraz uzbrojenie z czasów II wojny światowej przywiezione przez Muzeum im. Orła Białego ze Skarżyska-Kamiennej.

Widowisko zostało sfinansowane ze środków Urzędu Miasta Kielce oraz Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych „JODŁA”. Patronat nad nim objęli: Wojewoda Świętokrzyski, Marszałek Województwa Świętokrzyskiego oraz Starosta Kielecki. Patronat medialny objęli: Echo Dnia, Radio Kielce, TVP Kielce, PIK Kielce. Broń oraz efekty pirotechniczne zapewnili pracownicy Łódzkiego Centrum Filmowego.

W imieniu organizatorów serdecznie dziękuję wszystkim biorącym udział w widowisku. Dziękuję wszystkim firmom i instytucją wspierającym jego organizację. Dziękuję wreszcie wspaniałej publiczności za udział i wyrozumiałość.